KO E TALAFAKATAPUTAPU 'O E TU'I KANOKUPOLU.

Ngaahi Tala Fakatapu
 
1. TAPU MO HA’A MOHEOFO
2. TAPU MO E TU’IFALEUA
3. TAPU MO HA’A MA’AFU
4. TAPU MO HA’A LATUHIFO
5. TAPU MO E HA’A VAEA
6. TAPU MO E HA’A HAVEA LAHI MO HA’A HAVEA SI’I
7. TAPU MO E HA’A NGATA MOTU’A MO HA’A NGATA TUPU
8. TAPU MO E HA’A FALEFISI
9. TAPU MO E FASI TAPU
10. TAPU MO MALIEPO MO MOLOFAHA
11. TAPU MO E FOKOLOLO E HAU 

'E TOKI FAKALAHI LEVA KI HE 12-14 'OKAPAU KOE TALA FAKATAPUTAPU 'I HE TAUMAFA KAVA:
12. TAPU MO E TANGATA ‘O TU’ITONGA ‘OKU FIO ‘I HE ‘ALOFI ‘O E HAU
13. TAPU MO E ‘ALOFI NI MO E ‘ALOFI NA
14. TAPU MO E TOU’A 'EIKI.
PEA KO E ANGA LEVA 'ENI MO HONO 'UHINGA 'OE TA LA FAKATAPUTAPU. 'E LAVA PE FOKI KE TE ;ILO'I 'I HA HA'OFANGA KO HAI 'OKU ''IAI PEA TE LAVA LEVA 'O TO'O MEI HENI 'AE FKTAPU TOTONU KI HE KAKAI TOTONU 'OKU NAU 'I HE HAU'ATEA , PE HA'OFANGA KOIA, PE KOE KATOANGA PE KOE 'APISIA KOIA.
HE'IKAI LEVA KE TE FU'U TOE NOFO KE UIAKI HONAU HINGOA FAKANOFO NOPELE, KAE UI 'AKI 'AE HA'A PEA 'E NOUNOU PEA HE'IKAI KE TE TOE HELA'IA HE UI TAHATAHA 'AE KAU NOPELE 'OKU 'IAI.
1. Ha’a Moheofo- Ko e Tu’I Kanokupolu ia
2. Tu’I Faleua- Ko e Tu’I Pelehake ia
3. Ha’a Ma’afu- Ko Tupou To’a mo e Mokopuna ‘o Ma’afu ‘o Tu’I Tonga
4. Ha’a Latu Hifo- Ko Nuku ia mo Niukapu mo hona Fa’ahinga
5. Ha’a Vaea- Ko e Tungi ia mo Fotofili mo Luani Fakafanua mo Falekaono kau atu mo Ma’atu
6. Ha’a Havea Lahi- Ko Ma’afu ia mo Fohe, Fielakepa, Lavaka, Tu’ivakano, Vaea, Lasike, Momotu
7. Ha’a Havea Si’i- Ko Ika(holonga, Vv) Mo Maka (Taoa, Vv) mo Tu’ihalamaka
8. Ha’a Ngata Motu’a- Ko ‘Ahio ia mo Ve’ehala mo Kapukava, Vaha’I mo ‘Ahome’a ( Ko Vaha’I ko e Malanga ia ‘a Latuhifo ko ‘Ahome’e ko e tupu’anga ia ‘o e kau Ha’a Ngata Motu’a)
9. Ha’a Ngata Tupu- Ko ‘Ulukalala ia mo hono hako mo e ongo matu’a ko Faka’ilotonga mo Mapakaitolo.
10. Ha’a Falefisi- Ko e Tu’ilakepa mo e Tui’Ha’ateiho mo e Tu’I’afitu, ‘oku lau ki ai mo Malupo mo Havea Tu’iha’angana, ka ko e ongo Ha’angana kinaua ko e fakahu kinaua ki Falefisi, ko ‘ena muimui ‘I he’ena fa’ele ‘ia Makahokovalu ‘I he’ene Tu’I Lakepa.
TOKI NGAUE'AKI 'ENI HE TAIMI 'OE TAUMAFA KAVA PE.
11. Fasi Tapu- Ma’afu mo Ve’ehala, Ata mo Vaha’I, ‘oku nau nofo ‘I he Fasi Tapu ‘I he Taumafa Kava ‘o e Tu’I Kanokupolu
KOE TU'UNGA TOTONU PE 'ENI 'I HE TAUMAFA KAVA 'OKU TOKI FAKATAPUI AI 'A LAUAKI PEA MO MOTU'APUAKA.
12. Maliepo mo Molofaha- Ko Maliepo ko Lauaki ia pea ko Molofaha ko Motu’apuaka ia mo hona takitaha fa’ahinga.
KOE KAU TOUTAI MO E TAIMI 'OKU TOKI FAKATAPUI AI KINAUTOLU HE TAUMAFA KAVA.
13. Ko Fokololo ‘o e Hau- Ko Ula mo Leka, ‘Akau’ola mo Tuita, Fakatulolo, Vehikite, Leka,Lutui-Pa-Lelei ko e kau foheloa ia mo Fulivai mo e kau fohe nonou mo e tokolahi ‘o e kau Moala.
14. Kanoloto’a ‘o e Hau- ‘Oku ‘ulu ai ‘a Napa’a, kau ki ai ‘a Monu mo Fa’oa, Tovi, Lei’ataua pea mo Kamoto.

TOKI NGAUE'AKI 'ENI HE TAIMI 'OE TAUMAFA KAVA.
15. Tou’a ‘Eiki- Ko e ‘uluaki ui ia ‘o e tou’a ‘Eiki ko e ‘oatu ki ai ‘o e ‘Eiki Ha’a Havea ko Vaea o e tou’a ‘Eiki ia ‘I he Faka- Kanokupolu, ka ko’eni kuo toe fonu’eiki ‘a e tou’a 'IA Tungi, Tupouto’a, ‘Ulukalala mo Kalaniuvalu. HE KUO NAU 'I HE TOU'A.

KOE TAIMI LAHI 'OKU TE 'I HA FA'AHINGA KATOANGA , 'OKU 'IKAI KE 'AFIO AI 'AE TU'I PEA 'E FAI LEVA 'AE TALA FKTAPU KI HE 'EIKI ;E 'IAI, PEA MO MALIEPO MO MOLOFAHA (FA'A NGAUE'AKI PE 'AE MOTU'APUAKA MO LAUAKI. HE KOE FAKAPANGAI KOTOA PE 'OKU FAKAHOKO, 'OKU FAKAHOKO IA 'I HONA PANGAI 'OKU NA PULE KI AI MOE HAU 'OE TONGA. 'OKU 'IKAI HA NOPELE 'E PULE KI HE FAKAPANGAI 'I PANGAI PE KO HA ME'A 'E 'AFIO AI 'AE HAU KO LAUAKI PE MO MOTU'APUAKA 'OKU NA PULE KI HE OUAU 'OE PANGAI. KOIA 'OKU MAHU'INGA KE FAKATOKANA'I HE'E KAKAI.

HA'A HAVEA LAHI

Doing some research on my Mom's paternal side:

HA'A HAVEA LAHI.
Ko e ki'i fkmatala ke faingofua ange ho'omou mahino'i 'ae Ha'a Havea Lahi mo hono 'u me'a ke mou 'ilo'i ki ai.........
Ko e Ha’a ko eni ko e fanau ‘a Mataele (Tu’apiko) ko hono 3 ‘o e Tu’i Kanokupolu pea ko kinautolu eni: Vuna, Mataele’usitea, Fohe, Hafoka mo Toafilimoe’unga ko ‘enau fa’e ko Papa Ha’amea ‘ofefine ‘o e Tu’i Ha’amea ko Aokatoa.
Na’e toe fanau (FOKONOFO) mo e tehina ‘o Papa ko ‘Umukisia kia Mataele ‘o ‘iai ‘a Vaea, Tu’ivakano, Momotu, Mohulamu’ipangai, Tuilua mo Tuiavu.
Ko Papa mo 'Umukisia koe ongo tautehina.
Ne fanau mo e tamaha ko Tu’imala kia Mataele ‘o ‘iai ‘a Fielakepa, pea mo Fatafehi, ‘a e Tu’itonga fefine ‘o ‘iai ‘a Lavaka.
Koe’uhi ne folau ‘a Vuna ia ki Vava’u ‘o Tu’i Vava’u pea Tu’i Kanokupolu leva ‘a Mataele’ujitea ne hoko hake leva ‘a e foha ‘o Hafoka ‘a Ma’afu Tukui’aulahi ‘o ‘ulu ‘i Ha’a Havea. Ko e Ha’a eni ne maau ‘enau fokotu’utu’u mo malohi pea na’e ilifia’i ma’u pe kinautolu KO E 'UHII KO 'ENAU UKI KAKAI HE NA'E TOKOLAHI HONAU KAKAI, EPA MO 'ENAU 'ILOA HE TAUHI VA, he koe Ha'a 'oku tukufakaholo 'iate kinautolu 'ae tauhi va.
MA'AFU (TUKUI'AULAHI)
Ko e ‘ulu eni ‘o Ha’a Havea Lahi pea ko e taha ia ‘o e ngaahi hingoa ne fakanofo ke nopele Ma’utofi’a pea Tukufakaholo ‘i hono foaki ‘o e Konisitutone ‘i he 1875 ‘e Taufa’ahau Tupou I. Ko hono tofi’a ko Tokomololo pea mo Vaini ‘i Tongatapu. Ko kinautolu leva eni ne fakanofo ki he hingoa ni talu mei he 1875 ‘aia ko:
1. Lote 1875
2. Finau Filimoe’ulie
3. Siotame Fakatulolo
4. Tevita ‘Ungatangitau
5. Siosaia Lausi’i (1997 – kei laumalie)
MATAPULE: 1. ‘Apihala ko e matapule ‘a Ma’afu ‘oku ne nofo Vaini
2. Tokoma’atu
3. Tahifute
.........................................................................................................
FOHE:
Ko e hingoa eni ne toki fakanofo ko e Nopele Ma’utofi’a pea tukufakaholo ‘i he 1880 pea ko hono tofi’a ko Puke ‘I Tongatapu. Ko kinautolu leva eni ne hoko ki he hingoa Nopele ni ‘a ia ko:
1. Siosaia 1880
2. A. Tu’ipeatau
3. Suliasi (1906 – 1933)
4. Tevita Kavapalu (1934 – 1976)
5. Samiuela Kavapalu
MATAPULE: Feke ko e matapule ‘a Fohe pea ‘oku nofo Puke pe.
.........................................................................................................
LASIKE:
Ko e Lasike ko e tama ‘a Toafilimoe’unga ki he Fisi ko Radikedike ‘aia ‘oku fakanofo ko Lasike. Na’e toki fakanofo ‘a e hingoa Lasike ‘i he 1894 ko e hingoa Nopele Ma’utofi’a mo Tukufakaholo. Ko hono tofi’a ko Lakepa ‘i ‘Ahau, Lakepa ‘i Neiafu, Lakepa ‘i Ha’atafu, Lakepa ‘i Kala’au, Lakepa ‘i ‘Eua, Lakepa ‘i Navutoka, Lakepa ‘i Ha’amea, Fonongahina mo Tafangafanga ‘i Hahake. Ko kinautolu leva eni ne fakanofo kiai ‘a e hingoa ni ‘aia ko:
1. Taniela 1894
2. Tevita Tu’amoheloa
3. Anga’aetau
4. Saletili Manu’ofahiki
5. Havea Hikule’o Tu’uhetoka
MATAPULE: Vakalahi- Ha’a Havea Lahi
....................................................................................................
TU'IVAKANO:
Ko e hingoa ko eni na’e kau ia ‘i he fuofua fakanofo koia ‘i hono foaki ‘o e Konisitutone ‘i he 1875 ‘e Taufa’ahau Tupou I ke hoko ko e Nopele Ma’utofi’a pea Tukufakaholo. Ko e tofi’a ‘o e hingoa ni ko Nukunuku, Matafonua, Matahau mo Vaotu’u ‘i Tongatapu ni pe. Ko kinautolu leva eni ne hoki ki he hingoa ‘aia ko:
1. Manu’otua 1875
2. Setiveni Manoa pekia 1912
3. Tevita Saga ‘Upolutele 1912 – 1923
4. Siosiua Kaho 1923 – 1958
5. Siaosi Ngalumoetutulu Kiutau’ivai Kaho 1958 – 1986
6. Siaosi Ngalumoetutulu Siale’ataongo Kaho 1986 current
MATAPULE: 1. Mala’efo’ou ( ko e matapule ‘a Tu’ivakano ka ko e taha ‘o e matapule ‘a e Tu’iha’atu’unga, ‘oku nofo Matahau;
2. Fe’aokihala ko e matapule ‘a Tu’ivakano ka ko e motu’a ‘a e Tu’i Ha’atu’unga nofo Vaotu’u;
3. Tongi matapule mo ia ‘a Tu’ivakano ‘I Nukunuku.
4. Faleafa matapule mo ia a Tu’ivakano ka nofo Kolomotu’a.
HA'A TUFUNGA:
1. Haukoloa ko e ha’atufunga na’e foakiange ma‘a Tu’ivakano pea ‘oku nofo Nukunuku;
2. Ma’u-’i-Neau Ha’atufunga ‘a Tu’ivakano nofo Nukunuku pe
TEHINA:
1. Puleiku nofo Vaotu'u.
2. Kuita nofo Nukunuku.
....................................................................................................
VAEA.
Ko e taha eni ‘o e ngaahi hingoa na’e kau ‘I he fuofua fakanofo koia ‘i he foaki ‘o e Konisitutone ‘i he 1875 ‘e Taufa’ahau Tupou I ke hoko ko e Nopele Ma’utofi’a pea Tukufakaholo. Ko e tofi’a ‘oe hingoa ni ko Houma ‘i Tongatapu ni.
Ko kinautolu leva eni ne hoko ki he hingoa ‘aia ko:
1. Jiosaia Tava (1875 – 1885)
2. S. Kulikefu (1885 – 1886)
3. S. Nuku (1886 – 1893)
4. Siosaia Pau’uvale Loloa’atonga ( – 1939)
5. ‘Alipate-halakilangi Tupou (1942 – kei laumalie)
MATAPULE:
1. Faivamalie ko e tupu mei he Ha’amoa ka ko e matapule ‘a Vaea
2. Kula-‘i-mahofa ko e matapule ‘a Vaea nofo Houma pe.
HA'A TUFUNGA:
1. ‘Ahau ko e Ha’atufunga na’e foaki ma’a Vaea pea ‘oku hokokhoko pe ‘I Houma.
2. Ma’ungatai ko e Ha’atufunga ‘a Vaea pea ‘oku nofo Houma pe.
TEHINA:
Tu’ivakanofisi ko e tehina ‘o Vaea pea ‘oku nofo Houma pe
.................................................................................................
FIELAKEPA:
Na’e toki fakanofo ‘a e hingoa Fielakepa ko e hingoa Nopele Ma’utofi’a pea Tukufakaholo ‘i he 1880 pea ko hono tofi’a ko Havelu loto ‘i Tongatapu ni.
Ko kinautolu kuo fakanofo kiai ‘a e hingao fakanofo ni ‘aia ko:
1. ‘Aisea 1880 -
2. S Tongaliuaki
3. Siaosi Niumeitolu
4. Siosaia Aleamotu’a
5. Paula Longolongo’atumai Aleamotu’a
6. Siosaia Tupou Aleamotu’a
7. Tongapo'uli Aleamotu'a
MATAPULE:
1. Mafua 'i Fanga'uta
TEHINA:
1. Tupouleva ko e tehina ‘o Fielakepa ka ‘oku ne tauhi e kainga ‘i Folaha.
.....................................................................................................
LAVAKA:
Ko e hingoa eni na’e kau ‘I he ‘uluaki fakanofo nopele ‘I he foaki ko ia ‘o e Konisitutone ‘I he 1875 ‘o hoko ai ko e hingoa nopele ma’utofi’a pea tukufakaholo. Ko e tofi’a ‘o e hingoa ni ko Fualu mo Pea ‘I Tongatapu ni.
Ko kinautolu ne fakanofo ki he hingoa Lavaka ‘aia ko:
1. ‘Emosi -Siulai 1875 – Novema 1875
2. F. Mafimatapule 1875 –
3. Sulunga
4. Maliu-mo e-ao
5. Folaumoetao
6. Tevita (1918 – 1919)
7. Sione Fatainu’uhiva
8. Pilinisi ‘Aho’eitu ‘Unuaki-‘o-Tonga Tuku’aho (1980 – kei laumalie)
(Ne tu’u e hingoa ni ‘o ‘ikai ha ‘ea ki ai pea fakanofo leva ‘a Pilinisi ‘Aho’eitu ‘Unuaki-‘o- Tonga Tuku’aho ki he hingoa Ma’utofi’a mo Tukufakaholo ko e laine fo’ou)
MATAPULE:
1. Seuli ko e tupu’i Ha’amoa pea ‘oku nofo ‘i Pea
.................................................................................................
MOMOTU:
‘Oku ‘ikai ke fakanofo nopele ‘a e hingoa ni ka ko e malanga ‘a Ha’a Havea ki Ha’a Ngata.
................................................................................................
HA'A HAVEA SI'I:
IKA:
Ko e ‘ulu ‘o Ha’a Havea Si’I ko Ika mei Holonga Vava’u neongo ‘oku ‘ikai ko ha Hingoa Ma’utofi’a ka ‘oku Tukufakaholo pea faka’apa’apa’a ‘ia’i, ‘a e hingoa ni ‘i Vava’u kae tautautefito ki he kainga ‘o La'a kuo unga fonua, Taufa’ahau tupou IV, Holonga Vava’u.
....................................................................................................
MAKA:
Ko Maka eni ‘o Taoa ko e Ha’a Havea si’i pe ko Makataoa mei he tofi’a ‘o Tupouto’a ko Taoa.
...................................................................................................
TU'IHALAMAKA:
Ko e taha ‘o e kau Ha’a Havea Si’i ‘a Tu’ihalamaka. Ko e hingoa ‘oku Tukufakaholo pea faka’apa’apa’ia’i ‘i Vava’u neongo ‘oku ‘ikai ko ha hingoa Ma’utofi’a. ‘Oku ne tokanga’i e kainga ‘o Ovaka, Vava’u. 'OKU 'IKAI KO HA NOPELE.
MATAPULE:
1. Taimi-folau-‘oe-Hau ko e matapule ‘a Tu’ihalamaka pea ‘oku ne nofo Ovaka pe.
.......................................................................................................
‘Oku kau foki mo FALE'OSI nofo Feletoa pea mo mo LAPOTA nofo Neiafu ki he Ha’a Havea si’i. pea ‘oku na nofo Vava’u pe mo kinaua. Kau mo kinaua he hingoa 'oku faka'apa'apa 'ia'i 'i Vava'u foki.