KO E FOUNGA TOTONU 'O HONO FAKAHOKO 'OE PONGIPONGI 'O HA FA'AHINGA HINGOA MO HONO FOUNGA.

KO E FOUNGA TOTONU 'O HONO FAKAHOKO 'OE PONGIPONGI 'O HA FA'AHINGA HINGOA MO HONO FOUNGA.

 

Ko e Pongipongi Hingoa 'O ha MATAPULE FAIFATONGIA, Kau atu ki ai moe konga si'i 'oe Fakanofo PONGIPONGI 'OE HINGOA NOPELE.

 

Ko e fakama’u ia ‘o e hingoa. ‘Oka fakanofo ha hingoa, ‘oku ui ‘a e funga kava ‘aki ‘a e hingoa, hili ia ‘e ha’u leva ‘a e toko taha ‘oku hingoa mo ha’ane kava mo ha ‘umu ko ‘ene ‘uluaki faikava ia ‘i Pangai hili ‘a e ui hono hingoa. ‘Oku fa’iteliha pe ‘a ia ‘oku hingoa ki he lahi ‘o e fei’umu ‘e ha’u mo ia.

Ka fai ha pongipongi ‘a Ha’a Ngata pe Ha’a Havea, ‘oku ui ‘aki leva ‘i he taimi ‘e tauhi ai ‘a e ngaue kae toki fakatau ‘a e kava, hange ko ‘eni. Ka ko e pongipongi ‘a Ha’a Ngata ‘e tauhi ia. “Ko e pongipongi ‘a Ha’a Havea.” Pea ka ko ha pongipongi ‘a Ha’a Havea, ‘e tauhi ia “Ko e pongipongi ‘a Ha’a Ngata.” ‘Oku ui ia ko e pongipongi fe’aveaki. ‘Oku ‘ikai pau ke pehe ha pongipongi kehe, ‘oku fa’iteliha pe ‘a e Hau ia pe tauhi kia hai ‘a e ngaue. Ko e ngata pe ‘i he pongipongi ‘a Ha’a Ngata mo Ha’a Havea ‘oku pau ke fe’aveaki. Ko e fakafeta’i ‘e fai ia ‘e ha matapule ‘a e hou’eiki ‘o e ongo Ha’a ko ia.

Ko e pongipongi ‘o ha Hingoa Nopele ‘oku fai ia ‘e he kainga ‘o e nopele ‘o anga pehe ni:

**‘Oku fakakakato ‘a e pangai ‘aki ‘a e fakahokohoko ‘o e kava, fakakakato ‘a e ‘umu kae’uma’a ‘a e puaka, ko e ouau ‘o e taumafa kava ‘oku mahino ‘e fai e milolua pea ‘oku ngaohi mo hono fono pea kuo pau aipe ‘e fai e teuteu ke kakato ‘a kinautolu kotoa ‘e ‘I he ‘alofi he fono ‘o e taumafa kava.

**‘Oku ngaohi e vala ‘o e tokotaha ‘oku pongipongi pea toe ngaohi mo e ‘afio’anga.   ‘I he fakahikihiki ‘o e Fatongia ko ‘eni ko e me’a ‘oku ‘ikai fakangatangata e teuteu ‘oku fakatu’uta ka ‘oku tuku pe ki he faiteliha ‘a e kainga ki he’enau ‘ofa ‘I honau ‘eiki,  Ko e ta’ovala ‘o e ‘eiki ni ‘e teuteu’I ia he’ene fa’e.

**Teuteu’I e kau fakatau kava pea pehe pe kiate ia te ne fakatau e taumafa.  Ko Ha’a Ngata ia ‘e toki tokoni pe ia’okapau ‘e tokosi’I e kau fakatau kava.

**‘Oku nofo’I he’e kainga ‘o e tokotaha ‘oku pongipongi ‘a e tu’a tou’a, ‘aia ko e tou’a pea hoko atu e tou’a ‘eiki pea tou’a taupe pea nofo’I mai leva he’e kainga ‘a e tu’a tou’a.

**Ko e kau matapule kotoa ‘a e tokotaha pongipongi kuopau ke nau kau kotoa, ‘akinautolu kuo ‘osi fakanofo pea lava ai leva mo e ngaahi Hingoa matapule ‘oku kei longo te’eki fakanofo.’aia ko e me’a ia ‘a e ngaahi kolo ‘o e tokotaha fakanofo ke fakahoko ki honoau ‘eiki ke inu kotoa aileva ‘a e ngaahi Hingoa ‘I hono Pongipongi.

Ko e ngaahi Fatongia kotoa pe ‘I he Pangai ‘oku fakahoko ia ‘e Ha’a Ngata ‘o hange ko e:-

** Lau ngaue mo hono fakaha (tukukehe pe ‘a e fakaha ‘o ha koloa fakafefine ‘o hange ko e Vala mo e ‘afio’anga ‘e fakaha pe ia ‘e ha fefine mei he kainga ‘o e tokotaha ‘oku Pongipongi)

** Teuteu e tokonaki mo e vai

** Milolua, tou’a, ongo angai kava, hoka kava

** Teuteu e fono pea mo hono nofo’i

Ko e kai fono ‘oku fai ia ‘e he mokopuna ‘eiki ‘o e tokotaha ‘oku ‘iai ‘ene fono ‘I he taumafa kava,  ‘Oku ne fie fakahaha ‘a ‘ene fekau’aki mo e tokotaha ko ia pea ‘e ‘ikai fehu’ia ‘a ‘ene kaifono ‘iate ia.

Ko Tufa ‘Inasi:

‘Oku tatau pe ‘a e tufa ‘inasi ‘i he me’a kotoa pe. ‘Oku pau ke mu’omu’a  ai pe ‘a e ‘eiki lahi taha, pea hokohoko ai pe ‘o fakatatau ki he tu’unga ‘o e ‘eiki taki taha ‘i he me’a ‘oku fai. Ko e lahi pe si’i ‘o e ngaahi ‘inasi ‘e toki fakafuofua ia ‘e he tokotaha ‘oku tufa ki he anga ‘o e holo mai, kae kehe he’ikai liua ‘e he ivi lahi ‘a e tu’unga ‘o e ‘eiki. ‘Oku ‘ikai ‘ave ha konga me’a ki ha ‘eiki, ko e me’a kakato pe.

Ko e hokohoko ‘eni he tufa ‘oku fai tu’unga ‘I he me’a oku fai. Ka ko ha mali pe me’a faka’eiki, ‘e mu’a ai pe ‘a e ‘eiki he tamai, toki hoko ai ‘a e fa’e. Ko ha pongipongi ‘e ‘alu fakaha’a ia. Ko ha katoanga ‘e hokohoko ‘eiki fakasino ia, tuku kehe kapau ko ha katoanga ‘a ha taha ‘e hokohoko ia I he tu’unga ‘oona oku ‘a’ana ‘a e katoanga.

PUBLISHED BY BIANNI MAFILE'O 26/12/2019

SOURCE: Komiti Talafakafonua 'o Tonga, Nuku'alofa Tonga.

Conciled: 'Amilali Mafile'o Latu.